CZY MOŻNA ZAUWAŻYĆ SYMPTOMY CAŁOŚCIOWYCH ZABURZEŃ ROZWOJU JUŻ W PIERWSZYCH MIESIĄCACH ŻYCIA DZIECKA?
1) ZWRÓĆ UWAGĘ NA ROZWÓJ MOTORYCZNY DZIECKA – SYMETRIA I ODRUCHY SĄ KLUCZOWE W WARUNKOWANIU PRAWIDŁOWEGO ROZWOJU DZIECKA.
Pierwsze symptomy całościowych zaburzeń rozwoju możemy zauważyć już od 6 miesiąca życia mają swoje odzwierciedlenie w umiejętnościach motorycznych. Przejawia się to w umiejętności odwracania się z pleców na brzuch, raczkowania, siadania i chodzenia. Każdy rodzic może zauważyć nieprawidłowości w rozwoju swojego dziecka.
Jak to zrobić? Na co zwrócić uwagę?
Chociaż każde dziecko rozwija się w swoim tempie, który może różnić się od rozwoju innych dzieci. To obie części jego ciała powinny rozwijać się w ten sam sposób i w tym samym czasie.
JAK POWINNIEN WYGLĄDAĆ PRAWIDŁOWY ROZWÓJ TWOJEGO DZIECKA?
Kiedy trzymiesięczne niemowlę położymy na brzuszku będzie ono unosiło głowę i górną część ciała podpierając się na obydwu przedramionach. Ponadto oba przedramiona powinny być ułożone w ten sam sposób skierowane do przodu i rozłożone na szerokości klatki piersiowej.
Prawidłowy rozwój możemy zaobserwować gdy położymy niemowlę na plecach a nad nim powiesimy jakąś zabawkę, dziecko powinno posługiwać się sprawnie obydwiema stronami ciała aby chwycić zabawkę.
Symetria jest normą, więc jeśli dziecko porusza się asymetrycznie, gdy jego jedna część jest bardziej aktywna od drugiej to może być sygnałem, nieprawidłowego rozwoju. Taką asymetrię możemy wyśledzić już w pierwszych tygodniach życia dziecka. Jest to jeden z najwcześniejszych znaków ostrzegających o ewentualnych opóźnieniach rozwoju i uszkodzeniach neurologicznych. Jeżeli dziecko porusza się w sposób symetryczny, oznacza to, że obie części mózgu rozwijają się u niego w tym samym tempie. Natomiast jeśli uporczywie powtarza ruchy asymetryczne, prawdopodobnie jedna z półkul jest słabsza. Słabszy rozwój lewej strony ciała wskazuje na uszkodzenie bądź opóźnienie rozwoju prawej części mózgu. Słabszy rozwój prawej strony ciała wskazuje zaś na opóźnienie bądź uszkodzenie lewe części mózgu .
Jak Rozpoznać Symetrie?
Prawidłowo jest gdy niemowlę sięga po przedmioty zarówno prawą jak i lewą rączką. Potrafi podpierać się równo na obydwu przedramionach i odwracać główkę w obydwu kierunkach. Po pewnym czasie uczy się raczkować i chodzić używając równie sprawnie obydwu nóg. Symetryczne ruchy dziecka świadczą o tym, że obie półkule jego mózgu rozwijają się w tym samym tempie. Kolejny sposób na sprawdzenie prawidłowości rozwoju mózgu to zaobserwowanie, czy dziecko potrafi przekraczać linię środka czyli sięgać prawą ręką na lewą stronę ciała i odwrotnie. Niepokoić może gdy dziecko w wieku trzech, czterech miesięcy nie potrafić złączyć rączek nad linią środkową. Kilka miesięcy później nie jest w stanie sięgnąć prawą ręka po zabawkę znajdującą się po lewej stronie jego ciała. Przekraczanie linii środka to krok milowy w rozwoju ruchowym- sygnalizuje, że prawa i lewa strona ciała są dobrze ze sobą zintegrowane. U dzieci mających trudności z przekraczaniem linii środka występuje bardzo wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń rozwojowych.
PIERWSZE SYGNAŁY UŁOŻENIE DZIECKA
Pierwszym sygnałem, który może zaniepokoić jest ułożenie dziecka, gdy niemowlę leżąc na brzuszku podpiera się na jednym przedramieniu a drugą rączkę ma schowaną pod klatką piersiową. Pozycja ta powoduje, że dziecko przechyla się lub przewraca, a utrzymanie ciała w równowadze wymaga sporego wysiłku. Z biegiem czasu taka asymetria może się pogłębiać. Dziecko przewraca się z brzuszka na plecy tylko w jednym kierunku ( tylko w prawo bądź tylko w lewo). Kolejnym sygnałem są trudności podczas raczkowania, maluch zamiast przemieszczać obie nogi w ten sam sposób jedną ciągnie po ziemi a drugą robi kroczki. Asymetryczny rozwój ruchowy wpływa na naukę chodzenia i całościowy rozwój dziecka.
U każdego z nas występują drobne asymetrie, dlatego też martwić należy się wówczas gdy utrzymują się one i utrudniają dziecku prawidłowe wykonanie takich zadań jak chwytanie obiektów, raczkowanie czy chodzenie. Niepokój powinna budzić uporczywa asymetria, która jest obserwowalna przez co najmniej miesiąc. Kolejnym aspektem na który warto zwrócić uwagę u małego dziecka są usta.
Usta Moebiusa
Sygnałem który może wywołać niepokój są charakterystyczne usta Moebiusa. Usta osoby z tym zespołem charakteryzują się bardzo wąską dolną wargą i namiotowato ukształtowaną( prawie trójkątną ) wargą górną. Budowa ust wynika z nieprawidłowego funkcjonowania nerwu czaszkowego VI i VII. Upośledzenie pracy tych nerwów może prowadzić do trwałego, występującego do końca życia paraliżu mięśni twarzy, co skutkuje nie tylko tym, że usta przybierają owy kształt ale również tym, że dana osoba nie będzie potrafiła mrugać oczami i poruszać nimi na boki. Musimy zdawać sobie jednak sprawę, że choć zespół Mobiusa czasami występują u osób ze spektrum autyzmu, to nie wszystkie dzieci które mają taki usta będą mieć zdiagnozowany autyzm. Również nie wszystkie osoby z ASD będą dotknięte tym zaburzeniem rozwoju. Jednak jeśli oprócz charakterystycznych ust występują wcześniej wspomniane zaburzenia motoryczne ryzyko zaburzeń autystycznych wzrasta.
ZWRACAJ UWAGE NA ODRUCHY?
Ważne jest również aby kontrolować i zwracać uwagę na odruchy? Czy są odruchy? I Jak je Kontrolować?
System nerwowy dziecka po urodzeniu nie jest na tyle wykształcony aby reagować na bodźce z otoczenia ruchami dowolnymi. Reaguje na otoczenie za pomocą odruchów, które zostały zaprogramowane w jego systemie nerwowym w okresie przed narodzinami. Gdy dziecko dojrzewa i rozwija się, niektóre z tych wrodzonych odruchów zanikają inne pozostają. Jednocześnie w ramach rozwoju neurologicznego niemowlę nabywa nowe odruchy. U dziecka zdrowo rozwijającego się odruchy są przewidywalne, co sprawia, że mogą wcześniej wspomniane odruchy mogą być dla nas cenna wskazówka przy diagnozowaniu ewentualnych problemów neurologicznych. Odruch czyli sposób reakcji, utrwalony wzorzec ruchowy pojawiający się automatycznie podczas reakcji na określone bodźce. Niemowlę na bardzo jasne światło zamyka oczy, a na ból cofa rękę. Pierwotne odruchy są zlokalizowane w pniu mózgu, które kontroluje bardziej prymitywne funkcje życiowe, np. oddychanie. Każde dziecko ma te same odruchy, są one identyczne a czas ich wystąpienia jest bardzo do siebie zbliżony. Dlatego też są tak cenną wskazówką diagnostyczną podczas oceniania rozwoju dziecka. Jeżeli dany odruch nie pojawia się lub nie zanika we właściwym czasie jest to jasny sygnał, iż rozwój dziecka nie przebiega w prawidłowy sposób. Odruch występuje w reakcji na pobudzenie nerwów obwodowych, czyli nerwów biegnących z różnych części naszego ciała do rdzenia kręgowego i pnia mózgu. Receptory czuciowe odbierają bodziec, a włókna nerwów czuciowych przekazują informacje do ośrodkowego układu nerwowego- rdzenia kręgowego i pnia mózgu. Następnie inne włókna nerwowe wprowadzają polecenie z ośrodkowego układu nerwowego z powrotem do nerwów obwodowych, a polecenie jest realizowane w postaci reakcji odruchowej.
Podstawowe Odruchy
Niemowlę wyposażone jest w odruchy wykształcone w życiu płodowym zwane odruchami noworodkowymi.
Gdy dziecko rozwija się prawidłowo część odruchów zanika jednak są też takie które utrzymują się do końca życia. Odruch ssania zanika po pierwszym roku życia, gdyż jest hamowany poprzez wyższe ośrodki mózgu, zaś odruch mrugania zostanie nam do końca życia.
Odruch Szukania
Reakcję tę wywołuje dotknięcie palcem policzka lub kącika ust niemowlęcia. Wówczas maluch odwraca głowę w stronę bodźca, otwiera usta i zaczyna szukać źródła stymulacji. Odruch szukania umożliwia dziecku zdobywanie pożywienia. Reakcja ta zanika około trzeciego miesiąca życia.
Odruch Ssania
Gdy w ustach noworodka umieścimy palec lub brodawkę sutkową wywoływany jest odruch ssania. Dziecko zaczyna energicznie ssać przy czym wykonuje skoordynowane z ssaniem ruchy połykania. Ten odruch podobnie jak odruch szukania powinien zanikać około 3 miesiąca życia.
Odruch Stąpania
Reakcję tę wywołamy gdy podtrzymamy dziecko pod pachami ( podpierając jego główkę) i pozwolimy by stopy niemowlaka dotknęły płaskiej powierzchni. W reakcji na bodziec dziecko zaczyna wykonywać stopami takie ruchy jakby kroczyło. Odruch stąpania zwykle ustępuje między drugim a czwartym miesiącem życia.
Odruch Chwytania
Następuje gdy w otwartej dłoni dziecka umieścimy palec lub inny przedmiot, w reakcji na bodziec maluch chwyta bądź ściska obiekt, gdy próbujemy palec uwolnić jego uścisk staje się silniejszy. Odruch ten zanika około szóstego miesiąca życia.
Odruch Moro
Zwany również odruchem obejmowania, następuje gdy dziecko zostanie przestraszone głośnym dźwiękiem lub pozycja malucha zostanie szybko zmieniona. W reakcji na tego typu potencjalnie groźne sytuacje dziecko najpierw symetrycznie szeroko rozkłada ramiona i nogi oraz wyciąga szyje, a następnie wyciąga ramiona ruchem obejmującym klatkę piersiową. Odruch moro powinien zanikać między trzecim a szóstym miesiącem życia dziecka.
Odruch Galanta
Jest on aktywowany gdy dziecko ułożymy na brzuchu lub podtrzymamy za brzuch, a następnie delikatnie przesuniemy palec po jednej stronie kręgosłupa, od szyi po dolną część pleców. W reakcji dziecko wygina plecy na bok i w kierunku przeciwnym do bodźca. Odruch ten zanika do ukończenia 6 miesiąca życia.
Odruch Babińskiego
Reakcja wywołana na skutek potarcia palcem lub jakimś przedmiotem podeszwy stopy w kierunku od pięty w gorę. Dziecko odruchowo wyprostowuje palce stopy i odwodzi je wachlarzowo. Odruch ten zwykle zanika między szóstym a dziewiątym miesiącem życia.
Odruch ATOS
Asymetryczny toniczny odruch szyjny ATOS- prawidłowo rozwijające się dziecko leżąc na plecach obraca głowę w prawo i lewo. W momencie skrętu głowy prostuje się ręka i noga po tej samej stronie, a kończyny po stronie przeciwnej zginają się. Ten odruch powinien zanikać w okresie mniej więcej (4-6 miesięcy).
Odruch - Zbliżanie unikanie
Wiele reakcji wieku niemowlęcego można podzielić na odruchy unikania i zbliżania się.
Na przykład odruch chwytania, który ma na celu chwycenie przez dziecko obiektu umieszczonego w jego dłoni jest odruchem zbliżania się gdyż intensyfikuje kontakt dziecka z obiektem. Z kolei odruch mrugania czyli zamykanie powiek w reakcji na silne światło to odruch unikania. Jak do tej pory nie przeprowadzono badań z udziałem potencjalnie autystycznych dzieci- badań, dzięki którym można by stwierdzić, że reakcje unikania są u nich znacznie częstsze niż reakcje zbliżania. Jednak opierając się na dotychczasowych obserwacjach i doświadczeniach można przypuszczać, że dalsze badania wykażą wyraźną nierównowagę reakcji odruchów u takich dzieci oraz, że ta nierównowaga okaże się istotnym czynnikiem, który ułatwi rozpoznawanie autyzmu i próby jego zrozumienia.
Autyzm a odruch zbliżanie unikanie
U starszych dzieci autystycznych można zaobserwować zachowania unikowe, które są stosowane przez te dzieci w relacjach społecznych. Te dzieci często odwracają wzrok od mówiącej do nich osoby lub zatykają uszy.
Co może niepokoić nieprawidłowy rozwój odruchów - PODSUMUWUJĄC
Jeżeli odruchy nie pojawiają się lub nie zanikają w odpowiednim czasie, dziecko może mieć problem z opanowaniem wielu czynności ruchowych: od obracania się z pleców na brzuch po chodzenie.
Rozwój motoryczny
Już po około miesiącu, położone na brzuchu niemowlę podejmuje pierwsze próby podnoszenia głowy do góry. Następnie do ruchu unoszenia głowy włączane są ramiona i ręce. Od tego momentu dziecko czyni kolejne kroki milowe na drodze rozwoju motorycznego a każdy z tych kroków polega na dodawaniu nowych elementów do bazy, jaką są uprzednio zdobyte umiejętności. Pierwsze próby przewracania się z pleców na brzuch można zaobserwować już u czteromiesięcznego niemowlęcia. U leżącego na plecach dziecka proces na ogół zaczyna się od odchylania głowy do tyłu i odwracania jej w jedną stronę. Następnie niemowlę przekłada nogę na przeciwległą stronę ciała w tym samym kierunku w którym wcześniej obróciło głowę. W ten sposób inicjuje ruch rotacyjny ciała, którego następstwem jest skręt miednicy w tym samym kierunku co głowa.
Raczkowanie przeciwstawne
Raczkowanie zaczyna się od wysunięcia w przód jednej ręki, pełen ruch raczkowania kończy się gdy dziecko przesuwa w przód drugą rękę, a następnie drugą nogę.
Raczkowanie a Zaburzenia ze Spektrum Autyzmu
Po analizie nagrań wideo dostarczonej przez rodziców, pewna grupa dzieci u których następnie zdiagnozowano autyzm i zespół Aspergera wykorzystuje inny sposób przemieszczania się. Zdecydowanie najczęstszą nietypową formą tej aktywności jest raczkowanie asymetryczne z zachowanym wzorcem raczkowania przeciwstawnego.
Raczkowanie asymetryczne
Dziecko w pierwszej kolejności wysuwa do przodu jedną rękę i przenosi na nią ciężar ciała. Następnie uruchamia nogę po przeciwnej stronie ciała, drugą rękę i na końcu drugą nogę. Taka asymetria sprawia, że dziecko porusza się krzywo, jakby kulejąc- brakuje płynności ruchów. Nie oznacza to jednak, że malec porusza się wolniej niekiedy jego ruch jest znacznie szybszy.
Siadanie
Prawidłowy proces siadania. Półroczne dziecko jest na ogół wystarczająco silne i skoordynowane, by siedzieć bez pomocy rodziców lub podparcia
Autyzm a proces siadania
Spora grupa dzieci u których później diagnozuje się autyzm lub zespół Aspergera w wieku pół roku nie potrafi siedzieć samodzielnie. Wiele z tych które są w stanie siedzieć , nie potrafi utrzymać tej pozycji i przewraca się znacznie częściej niż prawidłowo rozwijające się dzieci. Dzieci te nie wykazują odruchu spadochronowego
Czym jest odruch spadochronowy
W odruchu tym dziecko które czuje, że upada wyciąga ręce do przodu w celu ochrony klatki piersiowej i głowy przed uderzeniem w podłoże oraz nieznacznie przechyla głowę do pozycji pionowej. Zauważono, że dzieci u których później zdiagnozowano ASD upadając trzymają ramiona i głowę w pierwotnej pozycji, co skutkuje tym, że uderzają twarzą w podłoże. Dziecko nie wyczuwa momentu tracenia równowagi.
Nauka Chodzenia - Proces chodzenia w diagnozie zaburzeń ze spektrum autyzmu. U dzieci z ASD przenoszenie ciężaru ciała nie zawsze jest zintegrowane z ruchem nóg. Przenoszenie ciężaru ciała nie jest zintegrowane z ruchem krocznym skutkuje to prostowaniem nogi w górze przed przeniesieniem na nią ciężaru ciała. U dzieci ze spektrum autyzmu obserwujemy również chodzenie na palcach.
Reasumując - Co powinno niepokoić : główne sygnały alarmujące w rozwoju dziecka:
-Niskie napięcie mięśniowe
-Brak wskazywania ( do 1 roku życia)
-Brak reakcji na własne imię
-Nie wyciąganie rąk do ludzi
-Brak naśladowania
-Rozproszona uwaga
-Brak kontaktu wzrokowego
-Brak uśmiechu w sytuacjach społecznych
-Rozproszona uwaga
-Preferowana samotność
-Nie poszukiwanie kontaktu z innymi osobami w celu dzielenia się własnymi zainteresowaniami, radościami
-Wykorzystywanie zabawek w nieprzystosowalny sposób
-Zaburzenia mowy
KLUCZOWA JEST OBSERWACJA I MONITOROWANIE ROZWOJU DZIECKA, W SYTUACJI ZAUWAZENIA NIEPRAWIDŁOWOŚCI WARTO ZWRÓCIĆ SIĘ NA KONSULTACJE DO SPECJALISTY
autor: psycholog, terapeuta wczesnego wspomagania rozwoju - Klaudia Put
Comments